Nijlcruise langs de toppers van Egypte
Na vierhonderd kilometer varen over de slagader van Egypte wordt één ding duidelijk: een Nijlcruise is een heerlijke vorm om de toppers van het land te zien. De aanlegplaatsen bieden stuk voor stuk de schreeuwerige levendigheid van de Arabische wereld; de tempels langs de route zijn steevast van een zeldzame schoonheid, al worden ze inmiddels massaal bezocht. Hoe lekker is het dan om daarna je drijvende hotel op te zoeken, om bijvoorbeeld op het open bovendek alle nieuwe indrukken rustig een plekje te geven.
Die ervaringen wijken nauwelijks af van onze ontdekkingen langs de Nijl dertig jaar geleden, toen mijn partner en ik Egypte voor het eerst bezochten. Alleen: het is overal wel drukker geworden. Twee kleine voorbeelden? Het tempelcomplex van Karnak in Luxor trok in het jongste hoogseizoen 12 miljoen bezoekers, ruim meer dan Disneyland Parijs. En volgens onze reisgids uit 1991 – de tweede editie van Egypt & the Sudan, a travel survival kit van Lonely Planet – voeren er in die periode 55 cruiseschepen op de Nijl tussen Luxor en Aswan. Vandaag de dag zijn dat er meer dan 350.
Een zorgeloze ontdekkingsreis
Maar die toegenomen populariteit is logisch. Egypte is simpelweg vergeven van de culturele en historische rijkdommen en die toppers zijn eenvoudig te bezoeken via een Nijlcruise, waarin alles voor de gasten is geregeld. Mijn trip op motorschip Egilkia is zelfs voller dan volpension, ook de alcoholische dranken zijn in het pakket inbegrepen. Zorgelozer kan een ontdekkingsreis niet zijn.
Die begint in dit geval in Hurghada. De avondvlucht met Corendon naar de populaire badplaats aan de Rode Zee verloopt voorspoedig, zodat ik in het Pickalbatros Water Valley Resort Neverland nog een paar uur slaap kan pakken. Want al dezelfde ochtend trekt ons reisgezelschap met een busje dieper het land in, door de stille woestijn richting Luxor. Pas bij de stad Qena, na zeker drie uur rijden, ontstaat er drukte. Bestuurders van brommers, paard-en-wagens, tuktuk’s, maar vooral personenauto’s en vrachtwagens bevolken de weg met twee rijstroken, waar getuige de praktijk soms best drie of meer voertuigen naast elkaar kunnen rijden.
Tempelcomplex van zes vierkante kilometer
Eenmaal in Luxor is Karnak een must. Het beroemde tempelcomplex aan de Nijl is op z’n zachtst gezegd immens. Op zes vierkante kilometer staan onwaarschijnlijke creaties, waarvan het standbeeld van Ramses II, de grootste obelisk van Egypte en de 134 zuilen de bekendste zijn. Maar het geheel kent na vele duizenden jaren nog ontelbare geheimen, die archeologen tot op de dag van vandaag willen blootleggen. De jongste is de zuilenweg tussen Karnak en het tempelcomplex van Luxor, dat zo’n drie kilometer verderop ligt. Volgens onze uiterst aimabele gids wordt die wellicht binnen niet al te lange tijd als historisch tracé voor het publiek opengesteld.
‘Alleen al de grootsheid van de monumentale architectuur van Luxor en de uitstekende staat waarin het bewaard is gebleven, hebben van dit dorp en deze stad een van de grootste toeristische attracties van Egypte gemaakt’, las ik onderweg in mijn reisboek. En die kennis is dus breed bekend, want ik ben in Karnak verre van alleen.
Verstoppertje spelen in Karnak
Tientallen gidsen vertellen hun gehoor in allerlei talen over vierduizend jaar lokale geschiedenis. De combinatie van feitenregen en warmte brengt menig bezoeker al snel tot andere activiteiten: snel op zoek naar het ideale plaatje voor Facebook of Instagram en dan een drankje in de schaduw. Maar indrukwekkend is het voor iedereen. “Je kunt hier wel verstoppertje spelen”, oppert een Nederlandse vrouw tussen de zuilen tegen haar partner en de privégids.
Gezien de drukte wil ik letterlijk van de gebaande paden af. Die keuze brengt me in een verlaten tombe, op aanraden van Ali, die er als een portier de wacht houdt. Volgens de gegroefde Egyptenaar, getekend door een lang leven in Luxor, is de donkere ruimte de graftombe van Alexander de Grote. Die zou hoog op een van de muren onder meer een kalender hebben aangebracht. Maar belangrijker, zegt Ali, is de scarabee die op ooghoogte tegen de wand is getekend. De afbeelding van de heilige pillenkever staat volgens hem voor geluk, maar daar moet je wel iets voor doen. Op aanraden van mijn tijdelijke gids tik ik drie keer de beeltenis aan en leg daarna de hand op mijn hart, om die handeling vier keer te herhalen met mijn voorhoofd als einddoel. Heel gelukkig lopen we allebei naar buiten: ik in de zalige wetenschap van voorspoed, Ali met een fijne fooi.
Vriendelijk, maar wel graag vergoeding
Want daar is het contact van veel Egyptenaren met buitenlandse gasten vaak om te doen. Vriendelijkheid prima, maar graag tegen een financiële vergoeding. Echt vervelend vind ik soms het dwingend aanprijzen van producten, zoals op markten, boulevards en winkelstraten. Om als toerist gezien te worden als een vleesgeworden creditcard of pinautomaat. Maar zo heeft elke samenleving haar aparte kanten. En naarmate de reis vordert weet ik er – net als dertig jaar geleden – weer steeds losser mee om te gaan, zonder dat dit aan beide zijden tot irritaties leidt.
Edfu is de eerste tussenstop tijdens deze Nijlcruise van zes dagen. De sfeer onder de 120 gasten uit Nederland, België en Duitsland is direct losjes, want na het diner wordt er onder leiding van een dj breedvoerig gedanst op het bovendek. Wellicht heeft de welkomstcocktail hierin een rolletje gespeeld. Mijn eerste ontwaken aan boord van de Egilkia is opmerkelijk. Om 05:28 uur word ik ruw gewekt door een muezzin, die elektronisch versterkt vanaf de toren van de moskee gelovigen oproept tot gebed. Van slapen komt weinig meer, op de kade heerst vanaf dat moment volop bedrijvigheid. Vanuit mijn hooggelegen hut zie en hoor ik bijvoorbeeld twee mannen, die het getuige hun volume en gedrag in alles met elkaar oneens lijken te zijn. En als die eenmaal zijn vertrokken, wordt de stilte verstoord door het geluid van paardenhoeven. De dieren trekken open rijtuigjes voort, die in de nabijheid van de loopplank worden geparkeerd in de hoop gasten van deze Nijlcruise te kunnen verleiden tot een ritje door Edfu.
Klittende jongetjes op de kade
Ik meld me dus maar vroeg bij het uitgebreide ontbijtbuffet. Dat heeft als voordeel dat ik het halfuurtje voor vertrek richting Aswan nog kan stukslaan aan land. Bovenaan de trap word ik welkom geheten door drie ventjes van een jaar of acht, negen. Na ‘where you from’ en ‘Holland is number uno’ gaat het al snel over geld, de eenzame toerist is ook hier een wandelende portemonnee. Of ik niet een ritje in een koetsje of tuktuk wil maken, dat kunnen ze best voor een schappelijke prijs voor me regelen. Neen? Maar dan wil de Nederlandse meneer voor een euro wel een roze armbandje kopen, toch? Uiteindelijk kom ik van de twee Mustafa’s en hun vriendje Mohamed af door de loopplank op te stappen, het klittende kakeltrio aan wal achterlatend.
Ernstige filevorming in Kom Ombo
Na een kalme vaart langs oevers vol palmen en hier en daar een dromerig dorpje is het al avond als 'mijn Nijlcruise' Kom Ombo wordt bereikt. Na Karnak is het een nieuwe kennismaking met de adembenemende geschiedenis van Egypte. Het tempelcomplex ligt direct aan de Nijl, we kunnen er lopend heen. Tussen de zuilen en in de gangen is de taal opnieuw internationaal en is er soms sprake van ernstige filevorming. Een primeur tijdens deze Nijlcruise is dat ik hier voor het eerst in een grafkamer word opgesloten, als een grote groep Spanjaarden en hun gids de uitgang blokkeren… Hoog tijd om door te gaan naar Aswan.
Soek van Aswan is kleurrijk trefpunt
‘Door de eeuwen heen is Aswan een garnizoensstad en grensstad geweest, de toegangspoort tot Afrika en het nu overstroomde land van Nubië, een welvarende marktplaats op het kruispunt van de oude karavaanroutes en, meer recentelijk, een populair winterresort.’ De tekst uit mijn reisgids van eind vorige eeuw houdt nog altijd stand, al raakt de meest zuidelijke stad van Egypte meer en meer bekend als het keerpunt van riviercruises. De Egilkia ligt hier twee dagen en nachten, zodat er volop ruimte is voor uitgebreide wandelingen. De soek is een aanrader, zeker ’s avonds is de kleurrijke overdekte markt een trefpunt voor velen. Bijvoorbeeld om vlees te kopen bij de kordate slager, die zijn werk in de openlucht doet.
Aswan is een smeltkroes, van mensen en geluiden. Langs de kilometerslange boulevard met eigentijdse muurschilderingen klinken aanhoudend de claxons van het gemoderniseerde verkeer, die bij tijd en wijle worden overstemd door de toeters van vertrekkende treinen of cruiseschepen en door de oproepen vanuit een van de vele moskeeën. ’s Avonds worden al die stadse elementen nog eens versterkt als de traditionele zeilboten (felucca’s), restaurants en hotels hun verlichting ontsteken, waardoor Aswan met al dat geel, rood, groen en blauw een feeërieke kleurenketting krijgt. En dat alles komt tot me vanaf het dek van de Egilkia, waar de buitenbar, de zonnestoelen en het zwembad in combinatie met een heerlijk zwoel windje welhaast voor een Caribisch tintje zorgen.
Vloot van motorbootjes
Het bezoek aan Philae is de volgende dag een bijzonder uitje. Een minibus brengt ons gezelschap naar het startpunt, waar een vloot van motorbootjes wacht om belangstellenden naar het eiland Agilkia over te zetten waar het tempelcomplex recentelijk een plek heeft gekregen. De tempel, daterend van voor de jaartelling, was door de aanleg van de eerste Aswan-dam deels onder water komen te staan. Met de komst van de hogere dam zou het geheel in de jaren ’60 van de vorige eeuw echt verdrinken, maar dat heeft werelderfgoed-organisatie Unesco weten te voorkomen.
Net als bij de tempel van Aboe Simbel werden de gebouwen in stukken gezaagd en even verderop op een hoger gelegen plek weer opgebouwd. Volgens onze gids gebeurde dat zagen in Philae met de hand en zijn uiteindelijk 40.000 blokken steen verplaatst. De belangstelling voor dit kunststukje is groot, dat kun je verwachten. “Druk man, het lijkt hier wel een markt!”, horen we in onvervalst Amsterdams. Op de smalle kades kun je je kont niet keren, dus is er sprake van een onvervalste toeristenfuik. In het aanbod ontwaren we onder meer eenvoudige snaarinstrumenten, waarop de aanbieders bekende internationale deuntjes ten gehore brengen, zoals Vader Jacob voor de Nederlandse kandidaat-kopers.
Weemoed bij afscheid
Wie Aswan zegt, zegt water. De ‘verplichte vaart’ met een felucca rond Elephantine Island is in de namiddag heerlijk; het bezoek met een motorboot aan het ‘traditionele’ Nubische dorp Soheil West is daarentegen vooral voer voor antropologen. Want waarom zou je krokodillen als huisdier houden, zoals in deze gemeenschap gebruikelijk is?
Net als dertig jaar geleden neem ik met een zekere weemoed afscheid van de bijzondere stad. Vanaf nu gaat het stroomafwaarts, met als belangrijkste tussenstop Esna. Midden in dit dorp van handelaars, die zich hier voor het sluiscomplex zelfs met kleine bootjes aan de passagiersschepen kleven, ligt wat mij betreft het hoogtepunt van de Nijlcruise.
Van de tempel van Khnum rest weliswaar alleen de zuilenhal nog, maar de kleuren van de 12 meter hoge pilaren zijn zo scherp alsof ze gisteren zijn aangebracht. Ook het plafond is overweldigend mooi beschilderd, met daarop een kalender met de belangrijkste religieuze feesten en astronomische voorstellingen. En ik kan het allemaal rustig bekijken, want voor dit kleine grote kunststuk is de belangstelling deze vrijdagochtend minimaal.
Ballonvaart en de Vallei der Koningen
Hoe anders is het zaterdag, de dag van ontscheping! De wekker in mijn hut in Luxor gaat om 04:00 uur en pas tegen 23:00 uur doe ik het licht uit in de hotelkamer in Hurghada, bijna driehonderd kilometer verderop. In de tussentijd heb ik in een heteluchtballon gevaren boven de Nijl; op de westelijke rivieroever de Vallei der Koningen bezocht, met dit keer ook de tombe van Toetanchamon; plus de tempel van staatsvrouw Hatsjepsoet en de Kolossen van Memnon. Vervolgens een lichte lunch aan boord, uitchecken en in de auto terug naar het Pickalbatros Water Valley Resort Neverland. Gekkenwerk? Neen, gewoon weer een heel interessante dag als onderdeel van een fascinerende Nijlcruise.
Meer lezen over deze bijzondere bestemming? Lees dan onze reportage over de Sinaï
Plus: Genieten in een spa in Hurghada
En: Ballonvaart boven het groene Egypte
Boek een activiteit in Egypte bij Get your guide Activiteiten
